Theo Smidt en Atty van de Brake
“Ken je de magie van een zonnecel? Terugkijkend ligt daar het startpunt van mijn begeisterung.
Het opwekken van zonne-energie is een simpel proces, zonder herrie of beweging én oneindig. Nou ja, een zonnepaneel gaat gemiddeld erg lang mee en gaat zelden stuk. En tot nader bericht blijft de zon schijnen. Dat moment van pure bewondering voor een zonnecel, die het licht van de zon omzet in elektrische energie, zette bij mij alles in beweging.
Teruglopende meter
In dit boek deel ik mijn 35-jarige persoonlijke en empirische ervaring als ing. (HTS-E) vanuit mijn basishouding: onderzoeken, uitrekenen, experimenteren en bijsturen. Als je je huis slim bouwt, dan heb je zo weinig energie nodig dat deze gemakkelijk met zonnepanelen opgewekt kan worden. Oftewel: energieneutraal bouwen zonder warmtepomp is mogelijk. En zelfs wenselijk. Hoe ik tot die conclusie kom, vind je in dit praktische handboek.
Begin jaren tachtig kocht ik mijn eerste zonnepanelen van Arco Solar. In die tijd waren deze zonnepanelen nog heel erg duur. Mijn eerste toepassing van zonnestroom was om mijn koelkast van stroom te voorzien met drie 50 watt zonnepanelen. Voor de kenners: natuurlijk was het verschil in gelijk-/wisselstroom een op te lossen probleem. Na lang zoeken vond ik bij Victron de geschikte omvormer (een van de eerste voor deze toepassing). Deze vlieger ging alleen op in de zomer. Daarom heb ik me ook gewaagd aan het opwekken van windenergie. De drie uitgeprobeerde commerciële windmolentjes waren helaas niet bestand tegen de stormachtige wind die het Noorden soms teistert.
“Windenergie is prachtig, maar mijn windmolentjes waren niet tegen de stormen bestand”
Begin jaren negentig werd de zonnepanelenfamilie uitgebreid tot 20 stuks (van 50Wp per stuk), samen met een aantal loodaccu’s. Dit was niet praktisch om het hele huis te voorzien van energie, daarom werd het tijd voor een (Duitse) netomvormer. Die was net op de markt gekomen: de SMA Sunny Boy 700. Hiermee startte ook het terugleveren aan het net. Nuon liet dit destijds oogluikend toe, formeel mocht dat niet. Zie je het voor je? Ik nog wel: in aanbidding lag ik voor de elektriciteitskast te kijken naar de meter die terugliep.
Energietransitie
Met het opwekken van zonne-energie was in de zomer in de elektriciteitsbehoefte voldaan. Maar ja, die vermaledijde gasmeter draaide nog volop in de winter. Om zelfvoorzienend qua energie te zijn, realiseerde ik me dat er iets in de plaats van de HR-ketel moest komen. Want het kost gewoon heel veel energie om een doorsnee huis te verwarmen. Het antwoord bleek: isoleren, isoleren, isoleren. Zo ontstond mijn brede visie op duurzaam bouwen. En daarnaast ben ik ervan overtuigd dat je het beste kunt kiezen voor eenvoudige oplossingen. Dit betekent zo min mogelijk installaties in de woning die stuk kunnen gaan of onderhoud nodig hebben.
“In 2013, toen ik mijn (eerste) nul-op-de-meter huis liet bouwen, moest ik de barricaden op omdat ik GEEN gasaansluiting wilde”
Geen gasaansluiting willen was een paar jaar geleden nog ondenkbaar. Mijn eerste duurzaam gebouwde huis met 17,8 kWp zonnepanelen, aardgasvrij, elektrische vloerverwarming en elektrische warmwaterboiler werd in het voorjaar van 2014 opgeleverd. Mijn ideeën over isolatie, gebruik PV en elektriciteit paste ik toe in dit huis. Toen nog als experiment. Op basis van uitgebreide metingen blijken mijn aannames en berekeningen te kloppen.
Samenvattend kies voor:
- Houtskeletbouw als bouwtype (dampopen)
- Isoleren (maximaal isoleren)
- Leg het hele dak vol zonnepanelen
- Verwarm elektrisch (elektrische verwarming en – warmwatervoorziening).
- Eenvoudige mechanische ventilatie
- Houd het zo simpel mogelijk
Duurzame wensenlijst
In dit boek neem ik je mee in het keuzeproces van duurzaam bouwen met als eindresultaat een wensenlijst. Met deze handige lijst schuif je als duurzame starter op de woningmarkt goed voorbereid aan bij de architect/aannemer en de installateur. Duurzaam bouwen zonder kopzorgen. Let op: de bouwwereld is conservatief. De wensenlijst wordt waarschijnlijk niet met gejuich ontvangen. Ik onderbouw echter alle duurzame keuzes met overzichtelijke berekeningen en/of een logische uitleg. En weerleg de (‘computer says no’) meningen zoals ‘kan niet’ of ‘doen we nooit zo’ met steekhoudende argumenten.
Waarom dit boek?
Waarom ik meewerk aan dit boek? Nou, het was nooit mijn plan, want ik ben niet zo’n preacher. Laat resultaten maar voor zichzelf spreken, is mijn motto. Auteur en redacteur Atty van de Brake overtuigde me er echter van dat de beschrijving van mijn bouwconcept een waardevolle bijdrage is voor mensen die een energieneutrale woning willen bouwen. Om hen te helpen met het maken van duurzame en slimme keuzes op basis van onderbouwde argumenten. Als steun in de rug en stimulans om de (soms behoudende) architecten, aannemers en installateurs mee te nemen in een bouwconcept dat zich in de praktijk heeft bewezen, maar wel anders is.
Met dit boek hoop ik een bescheiden bijdrage te leveren aan het makkelijker maken van duurzaam en energieneutraal bouwen. Elke groene actie straalt uit en heeft gevolgen voor anderen om je heen. Elke stap op weg naar duurzamer leven om onze mooie planeet niet of minder te belasten is de moeite waard. Niet alles hoeft groots en meeslepend te zijn of gezien te worden via social media, het NOS-journaal of de kranten. Al steek je maar één duurzaam principe op uit dit boek, dan ben ik al blij. Het zit ‘m niet in het grote gebaar, juist in kleine, ferme stappen.
De duurzame keuzes in dit boek zijn puur persoonlijke keuzes die ik maakte op basis van meten = weten. In de beschrijving van de keuzes ben ik ongetwijfeld niet volledig, maar ik heb wel geprobeerd om de meest voor de hand liggende keuzes te benoemen.
Het is een mooie coproductie geworden, waar we trots op zijn.
Op naar een groene, duurzame wereld!”